اگر یک بار از نزدیک دیتا سنتر را ببینید، عاشق مبحث شبکه خواهید شد! در این مقاله شما را با یکی از اساسی‌ترین زیرساخت‌های شبکه یعنی دیتاسنتر آشنا می‌کنیم. جالب است بدانید این مراکز می‌توانند از چند متر مربع تا چندین هکتار (مانند دیتاسنترهای گوگل و فیسبوک) فضا داشته باشند و نگهداری از این مراکز هم بسیار پیچیده است. بهتر است بیش از این مقدمه نپردازیم و سریع‌تر به سراغ اصل مطلب برویم.
دیتا سنتر چیست؟
تا به حال به این فکر کرده‌اید که حجم عظیم اطلاعاتی که روزانه از آنها استفاده می‌کنیم کجا ذخیره شده‌اند؟ همانطور که می‌دانید از اوایل دهه 90 میلادی مفهوم وب به جهانیان عرضه شده است بنابراین به اشتراک گذاری اطلاعات، اسناد و مدارک هم از همان زمان آغاز شده و هر روز به حجم این اطلاعات اضافه می‌شود. این دیتاها کجا ذخیره و سامان‌دهی می‌شوند؟ این داده در سرور نگهداری شده و تمام سرورها در مراکزی به نام مرکز داده یا دیتاسنتر محافظت و نگهداری می‌شوند. این مراکز مجهز به برق اضطراری و بالاترین سیستم‌های امنیتی هستند.
بار سنگین اینترنت به دوش دیتاسنترها است و هرگونه مشکل در دیتاسنترها می‌تواند مشکلات جبران ناپذیری را به بار آورد، به همین خاطر نگهداری از آنها فرایندی سخت و پیچیده دارد. سرورهایی که درون این مراکز هستند دائما روشن هستند و گرمای بسیار زیادی تولید می‌کنند. پس نیاز به خنک کننده های قوی دارند. مقدار انرژی مورد نیاز برای پیاده سازی یک دیتا سنتر بسیار زیاد و گران است. سرورها به طور باید شبانه روز روشن باشند. در ضمن از حملات سایبری باید جلوگیری شود و قطعی برق هرگز نباید اتفاق بیوفتد پس نظارت همه جانبه و 24 ساعته از دیتاسنتر ضروری است. به همین خاطر دیتاسنتر ها به موارد زیر مجهز هستند:
- سیستم های امنیتی پیشرفته
- سیستم تهویه
- اطفاء حریق
- سامانه برق اضطراری ( UPS و دیزل ژنراتور)
اصلی‌ترین اجزا تشکیل دهنده دیتاسنتر
برای آن که فضای اصلی دیتاسنتر ها را به خوبی درک کنید، یک فضای بزرگی را تجسم کنید که در آن سرور ها، به صورت طبقه طبقه داخل کابینت و رک‌ها جای گرفته‌اند و کابل‌کشی اصولی و استاندارد های لازم، سرورها را به صورت منظم در کنار یک دیگر نگه می دارد.
گفتیم که سرورها نقش کلیدی در سازمان‌ها و کسب و کارها ایفا می‌کنند و بار ذخیره سازی و مدیریت نرم افزار و داده‌های مهم و حیاتی سازمان‌ها بر عهده سرورهای کامپیوتری است و به همین دلیل امنیت، کارآمدی، پایداری و پیشرفت همزمان دیتاسنتر ها با پیشرفت های تکنولوژی روز دنیا بسیار حائز اهمیت است اما 3 رکن اصلی هر مرکز داده عبارت است از:
امکانات سخت افزاری: سرورها، سوییچ ها، روترها، مودم‌ها و تجهیزات شبکه
امکانات لازم برای کنترل‌های محیطی: تجهیزات کنترل دما، رطوبت، دوربین‌های مدار بسته و سیستم اطفای حریق
امنیت اطلاعات: استفاده از سخت افزار، نرم افزار و رویه‌های امنیتی و طراحی مناسب شبکه که برای تحقق این امر در حال حاضر شرکت‌ها و سازمان‌ها برای نگهداری اطلاعات و برنامه های کاربردی خود از یکی از 3 روش زیراستفاده می‌کنند :
- استفاده از خدمات دیتاسنترهای خارج از کشور
- نگهداری سرورها در داخل سازمان
- دیتاسنترهای داخلی و چالش پهنای باند
- استفاده از خدمات دیتاسنتر در داخل کشور
انواع دیتاسنتر
Data Center ها بر حسب تکنولوژی‌های مورد استفاده، هویت صاحبان، کاربرد و هزینه‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
دیتاسنترهای ابری (Cloud Data Centers )
دیتاسنترهای ابری در سال‌های اخیر با محبوبیت بسیار گسترده‌ای مواجه شده‌اند. در گذشته‌ای نه چندان دور، سازمان و کسب و کارها باید مابین ساخت یک دیتاسنتر اختصاصی در محل ساختمان خود یا دریافت دیتاسنتر مدیریت شده از شرکای تجاری خود، یک گزینه را انتخاب می‌کردند.
این مفهوم در دنیای فناوری اطلاعات تحت عناوینی دیگری همچون دیتاسنتر مجازی(VDC)، دیتاسنتر مبتنی بر نرم‌افزار(SDDC) نیز تعریف شده است. یک دیتاسنتر ابری شامل تمام عناصر یک زیر ساخت مرکز داده، مثل پردازنده سیستم ذخیره‌سازی، شبکه و امنیت است. دیتاسنتر همه عناصر را به صورت مجازی به عنوان یک سرویس ارائه می‌دهد. استقرار، تامین، پیکربندی و بهره‌برداری از همه سخت‌افزارها به صورت انتزاعی بوده و همگی از طریق نرم افزار پیاده‌سازی می‌شوند.
با استفاده از خدمات رایانش ابری سازمان‌ها قادر خواهند بود محاسبات و پردازش داده‌های خود را بر بستر اینترنت انجام دهند. از کاربردهای مهم این فناوری می‌توان به هاست وب‌سایت‌ها، بلاگ‌ها، اجرای نرم‌افزارها و آنالیز اطلاعات اشاره کرد.
دیتاسنترهای مدیریت شده
دیتاسنترهای مدیریت شده را می‌توان به عنوان اولین مدل برون‌سپاری (Outsource) دیتاسنترها معرفی کرد که توسط سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. همانطور که از اسم آنها برمیید، معمولا توسط یک کمپانی ثالث (سرویس دهنده) مدیریت می‌شوند، هر چند برخی از سرویس‌دهندگان، امکان مدیریت جزیی، یا تمام کارکردهای دیتاسنتر را برای مشتریان فراهم می‌کنند. شرکت‌ها و سازمان به جای صرف هزینه‌های سنگین برای تهیه تجهیزات و منابع زیرساختی، دیتاسنترهای مدیریت شده را از سرویس‌دهندگان اجاره می‌کنند.
دیتاسنترهای Colocation
در ابتدا بسیاری از سازمان‌ها به برون‌سپاری دیتاسنتر خود ابراز تمایل می‌کردند، اما خواسته اصلی آنها این بود که کارکنان خود آن سازمان‌ها به جای کارکنان شرکت‌های سرویس دهنده، وظیفه نگهداری، مدیریت و کنترل کامل دیتاسنتر برون‌سپاری شده را برعهده بگیرند.
همین مسئله، زمینه پیدایش خدمات هم‌مکانی (Colocation) توسط شرکت‌های ارایه کننده خدمات دیتاسنتر را ایجاد نمود. با استفاده از این خدمات، سازمان‌ها و موسساتی که برای استقرار سرورهای پرقدرت خود به فضایی امن با پشتوانه پهنای باند پرظرفیت نیاز دارند، می‌توانند از خدمات هم مکانی یا خدمات اشتراک فضا در دیتاسنترها استفاده کنند. در این نوع خدمات، امکان اجاره یک تا چند کابینت (Rack) یا حتی قفسه (Cage) در فضای یک دیتاسنتر برای سازمان‌ها میسر می‌شود، و مسئولیت انجام بیشتر وظایف در این فضا بر عهده کارمندان خود سازمان خواهد بود.
دیتاسنترهای عمده
data center یکجا یا عمده در واقع به دیتاسنتر های بسیار بزرگی گفته می شود که معمولا سرویس دهنده فقط محوطه بسیار وسیعی از فضا، انرژی برق و سایر امکانات تاسیساتی را به مشتریان خود اجاره می‌دهد. اکثر شرکت های بزرگ ترجیح می‌دهند تا به جای ساخت دیتاسنتر خود در نقاط مختلف جغرافیایی، از خدمات این نوع دیتاسنترها استفاده و آنها را به صورت یکجا اجاره کنند.
[highlight color=”blue”]نکته مهم: دیتاسنترها براساس تجهیزات، زیرساخت، افزونگی (Redundant) نیز به 4 دسته تقسیم می‌شوند که به آنها tier می‌گویند. هرچه Tier بالاتر باشد دیتاسنتر قابلیت اطمینان و اتکا بیشتری دارد و به همان نسبت هزینه راه اندازی آن بیشتر است زیرا برای تمام مواردی که در صورت خراب شدن در کار دیتا سنتر اختلال ایجاد کند یک Backup یا جایگزین در نظر بگیرید مثلا نیروی برق را از دو تولید کننده برق تهیه کنید که در صورت بروز مشکل در یکی از تولید کنندگان تولید کننده دیگر برق دیتاسنتر را تامین کند.[/highlight]
خلاصه مطلب
لازمه پیشرفت هر کسب‌وکاری استفاده از سیستم‌های پردازشی بروز برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به همراه ارائه خدمات بهتر است. حال استفاده از این سیستم‌های پردازشی نیز خود نیاز به زیرساخت و منابع مناسب دارد. مراکز داده ازجمله بزرگ‌ترین منابع و زیرساخت‌ها هستند که با گرد هم آوردن مقدار زیادی سخت‌افزار و نرم‌افزار در یک مکان ثابت، نیاز‌های لازم برای هر نوع کار پردازشی را برآورده می‌سازند.
انواع مختلفی از مراکز داده وجود دارد که ما در این مقاله به صورت اجمالی به معرفی آنها پرداختیم اما در آینده به صورت کامل تک تک این دیتاسنترها را بررسی خواهیم کرد بنابراین با ما همراه باشید و با ارائه نظرات، پیشنهادات و انتقادات خود به ارتقا سطح کیفی مطالب ارائه شده کمک کنید.